23 Mart 2017

Eleştiri



Biri bizi eleştirdiği zaman genelde canımız sıkılır, moralimiz bozulur, bazen de eleştiri karşısında öfkeleniriz. Yaşam döngüsü içinde herkes eleştiriye maruz kalıyor. Peki ne kadarımız bu eleştirileri umursamıyoruz veya ne kadarımız bu eleştiriler yüzünden içimizde öfke biriktiriyoruz?

Bu aralar sosyal medya diye adlandırılan platformlarda eskiye nazaran biraz daha fazla vakit geçiriyorum ve gözlemlediğim kadarıyla gereğinden fazla bir eleştiri tufanı var. Tabii bu tufan içinde ben de nasibimi alıyorum.

Hal böyle olunca;
Eleştiri çeşitleri nedir? 
Eleştiri bizde nasıl etkiler bırakır?
Eleştiri karşısında nasıl davranmalıyız? 
Bunları maddeler halinde yazmak istedim.

1- Kendinize sormanız gereken en temel soru, eleştiren kişi sizin için ne anlam ifade ediyor?
Örneğin yolda dalgın bir şekilde yürürken birine çarpıyorsunuz ve karşınızdaki kişi "sen çok aptal birisin" diyor. Bunu eve gidip düşünür müsünüz? O kişi bana neden böyle dedi? Acaba gerçekten ben aptal mıyım? Çoğunluk bu olayı değerlendirmeye bile almaz. Çünkü o sözleri sarf eden kişi sizi tanımıyordur.
Bu örneği günlük hayatımıza taşıyalım. Kişinin merkezde olduğu bir nokta düşünün. Sonra o noktanın etrafına dairlere çizin. Merkez noktaya en yakın daire, size en yakın kişileri temsil ediyor. İkinci daire daha az samimi olduğunuz kişileri sembolize ediyor. Bu dairler giderek merkezden uzaklaşır ve genişler. Merkeze uzaklık arttıkça sizi tanıma ve sizinle samimi olmak seviyesi gitgide azalır.
Peki, ben bu daire örneğini neden yazdım? Herhangi bir eleştiriye maruz kaldığınızda, sizin değerlendirme yapmanıza yarayacak olan bu yöntemi şekilleştirmeye çalıştım. Sizi eleştiren kişi sizin merkez noktanıza ne kadar yakın? Sizi ne kadar tanıyor? Eleştiren kişinin konumunu değerlendirip, söylediklerini bu doğrultuda dikkate almak en sağlıklısı.

2- Eleştiriyi kişiselleştirmek doğru mu?
Çevrenizde duyduğunuz her eleştiriyi çok doğru kabul ederseniz bununla başa çıkmak zorlaşır. Ayrıca başka bir konuya da dikkat etmek lazım. Çevremizdeki insanlar belki sizi kıskandığı için, belki de sahip olmak isteyip de sizde gördükleri ve sahip olamadıkları bir şey için sizi hunharca eleştiriyor olabilir. Eleştiriyi değerlendirirken bu bu faktörleri göz önünde bulundurmak gerekir. Gelen her eleştiriyi hop aldım, kabul ettim demeyin.

3- Eleştiri ya doğrudur ya da yanlıştır. 
Biri sizi eleştirirken iki ihtimal vardır. Eleştirinin yanlış olduğuna düşünüyorsanız bir sorun yok. Lakin eleştirildiğiniz konu doğruysa şunu unutmamak lazım. Kimse, kimseden mükemmel olmasını beklemiyor. Neticede insanız ve herkes gibi hata yapabiliriz. Bir önceki madde de söylediğim gibi eleştiriyi kişiselleştirmek yerine, önemli olan yapılan hatayı keşfedip kendimizi geliştirebilmemizdir.

4- Eleştiri konusunu netleştirin.
Aldığınız her eleştiriyi sineye çekip, gece uykularınızı kaçırmasına izin vermeyin. Örneğin karşınızdaki kişi, sen çok beceriksizsin derse, hangi alanda beceriksiz olduğunuzu sormaktan çekinmeyin. Spesifik bir açıklama geldiğinde, "peki benden ne yapmamı istiyorsunuz?" diye sorun. Yani olayı en ufak detaylarına kadar netleştirin. Böylelikle o eleştirinin nereye hitap ettiğini ortaya çıkarmış olursunuz ve çözüm yolunda size ışık tutar.

5- Her eleştiri yıkıcı değildir.
Bazı eleştiriler bizi geliştirmek, hatalarımızı görmemizi sağlamak ve bizi daha yukarı taşımak için yapılabilir. İşte bu eleştiri türüne yapıcı eleştiri diyoruz. Eğer etrafınızda yapıcı eleştiriler aldığınız kişiler varsa kendini şanslı sayabilirsiniz. Çünkü duyduğunuz her yapıcı eleştiri kendinizi geliştirmeniz için sizi motive edecektir.

6-Yapılan eleştiriye karşı ateş açmayı bırakın.
Karşınızdaki kişi size "çok kötüsün" dediğinde " asıl sen kendine bak, sen daha kötüsün" dediğiniz an savunmaya geçmiş oluyorsunuz ve ortada gerçek bir iletişim kalmıyor. Olay karşılıklı suçlamalara dönüyor. Konu neticelenmeden askıda kalıyor. İçinizde gereksiz bir öfke birikimine neden oluyor. Bu olayın akıbetinde, nur topu gibi içinizi kemiren bir altta kalma duygusuna sahip oluyorsunuz ve mışıl mışıl uyumanız gereken zamanlarda "keşke şunu da söyleseydim" derken kendinizi buluveriyorsunuz. Sonuç mu? Hayatınızda çok fazla yer kaplamayan bir insan sizden birkaç saatinizi veya bir kaç gününüzü çalmış oluyor. Böyle bir duruma maruz kalmamak için dördüncü madde de değindiğim gibi konuyu netleştirmek en sağlıklısı.

Tüm bu maddelere rağmen bir suçlama eleştirisi gayreti içinde olanlara karşı savunmaya girmeden; "Tamam. Sen böyle düşünüyorsun. Peki benden ne bekliyorsun? " sorusunu korkusuzca yöneltmek lazım. Bu soru karşınızdaki kişinin size karşı yapıcı olmasını sağlayacaktır ya da kötü niyetini itiraf etmesine zemin hazırlayacaktır. "Sen ne yaparsan yap, senden nefret etmememi engelleyemezsin" gibi bir itiraf duyabilirsiniz. Buna hazırlıklı olun. Birisi başka birisi hakkında küçümseyici, aşağılayıcı konuşuyorsa genelde kendinden bahsediyordur.

Olayların sizi etkileme derecesi ona verdiğiniz tepki ile doğru orantılıdır. Eleştirmek veya eleştiri almak kötü bir şey değildir. Sadece küçük bir detayı göz ardı etmemek gerek. Ne demiş atalarımız; iğneyi kendine, çuvaldızı başkasına batır.
✄----------------------------------------------------------------------
Paylaş:

19 yorum :

  1. Eleştiriyi değerlendirme konusunda yeni bir paradigma getirmişsiniz.
    Tebrikler.

    YanıtlaSil
  2. "Ne yapmami bekliyorsunuz?" sorusunun cevabi "Benim gibi dusunmeni, hatta benim gibi olmani istiyorum gibi bazen imkansiza yakin bir beklentiyse?" Durulmasi gereken cizginin aşıldığını karsi tarafa anlatamıyorsan, susmak en guzeli gibi sanki. Fakat bu soruya dair tespit bile bana guzel bir bakış aısı kattı tesekkurler :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Zaman ayırıp okuduğunuz için ben de teşekkür ederim.

      Sil
    2. Hah hah, gerçekten güzel bir yorum olmuş.

      Bazı eleştirilerin temelinde "Neden benim gibi değilsin?" sorusunun yattığını fark ettiğimden beri eleştirileri çok da ciddiye almamaya başladım. Eleştirileri ciddiye almak için bir takım sıkı kıstaslar geliştirdim. Hatta bir takım refleksler geliştirdim.

      Nedir bu kıstaslar?

      Eleştiren kişinin fikirleri (eleştiri dışındaki) benim için ne kadar değerli?
      Eleştiren kişi bana farklı bakış açıları, yeni ufuklar kazandırabilecek kalibrede mi?
      Eleştiren kişi sosyal hayatında nasıl birisi?
      Eleştiren kişinin düşünce dünyası nasıl?
      Eleştiren kişi karşılaştığı birtakım olaylara ne gibi tepkiler veriyor?

      Bir eleştiri aldığımda bu gibi soruları kendime sorarım. Aldığım cevaplar tatmin edici ise, o kişinin eleştirisini dinler, anlamaya çalışır, eleştirisine değer veririm, dikkate alırım. Yok, aldığım cevaplar tatmin edicilikten uzaksa, duruma göre pozisyon alırım.

      Bunların neticesinde kafam inanılmaz rahatladı. Tavsiye ederim :) Hayat, herkesi dikkate almak için oldukça kısa…

      Sil
    3. Geliştirdiğiniz kıstaslar oldukça güzel ve işe yarar bence. Hayatın çok kısa olduğunda hemfikiriz.

      Sil
  3. Doğru yönlendiren bir yazı. Eleştiri dikkat edilmesi gereken önemli konuların başlarında gelir. Tahammül gösterebilmek için iyiliği elden bırakmayalım. Eleştirmek o zaman hep yapıcı olur. Teşekkürler bu özel yazı için

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Hakan bey ne güzel yazmışsınız tahammül göstermek için iyiliği elden bırakmamak gerek diye. Çok haklısınız. İnsanların her şeye karşı tahammül sınırı düşüyor ve sağlıksız bir iletişim ortamı oluşmuş oluyor. Değerli yorumunuz için çok teşekkür ederim.
      Sevgiler.

      Sil
  4. düşünen insan için eleştiride bulunmak kaçınılmaz. şikayet gibi, isyan etme refleksinin bir diğer tezahürü olan bu durumun hem idraki hem de ifadesi oldukça güç.

    öte yandan insanın bütün mevcudiyeti ile politize olmaktan kaçınamadığı bu dönemde, eleştiriler de belirlenmiş kutupların kıvılcımları olmaktan öteye gidemiyor. maalesef.

    daire örneği sahiden güzel. ayrıca çapı olmayan insanların durumunu da açıkça ortaya koyma açısından çok önemli. kişinin kendisi ile diğerleri arasında bir mesafe belirleyememesi. felaket.

    davranmalıyız. bitişik yazılmalı. bence. bu da eleştirim olsun.

    teşhis için tebrik. ve tabii ki veda.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Yazı herkeste farkı etkiler bıraktı. Bunu gelen yorumlar ile tespit etmek ne güzel. Sanırım amacıma ulaşmış oldum. Haklısın malıyız bitişik yazılmalı. Yorum için teşekkürler ve senin söyleminle veda.

      Sil
  5. En önemli eleştiri normu kelime üzerinden yaratılan anlamla eleştiriyi negatifleştirmemek. Eleştiri aslında pozitifte olabilir ama o kadar kalıplaşma var ki herkes negatif söylem kodladığı için sıkıntı oluyor. Eline emeğine sağlık.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Eleştiri denildiğinde negatif olarak algılandığı için bu yargılar. Tabii bir gerçeğide göz ardı etmemek lazım. İnsanlar negatif eleştiri yapmayı biraz daha fazla seviyorlar. Yorumunuz için teşekkür ederim.

      Sil
  6. Eleştiride ana mesele, üzüm yemek mi bağcı dövmek mi konusu. Yapıcı ve art niyet taşımayan en ağır bir eleştiriyi bile kabullenmek ve faydaya dönüştürmek mümkün. Son zamanlarda özellikle iletişim kanallarında ya göstermelik ya mizansen eleştirilerle tahammül eşiğimiz ve eleştiriye bakış algımız değişti. Küçük bir iğne batırışı gibi olan eleştiri çok iyi bir uyaran olabilir. Niyet önemli diyorum ben de, sevgiler..

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Harikasınız. Niyet kesinlikle önemli bir faktör.

      Sil
  7. İlkesel olan, geliştirici olan eleştiriler önemli, bunları sunmuşsun bu yazı da önemli. :D

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Teşekkür ederim Ruhsuz Atmaca. Zaman ayırıp okuduğun ve yorumladığın için. Biliyorum bu sıralar oldukça yoğunsun.

      Sil
  8. Merhabalar.
    Eleştiri konusunu çok güzel ve mantıklı bir şekilde ele almışsınız. Yazınızdan anladığım kadarıyla ben de eleştiri konusunda özetle şunları paylaşmak istiyorum: "Eleştirmek, bir yaşam becerisidir, sanattır. Zarif bir biçimde yapıldığı zaman, karşımızdaki ile aramızda köprü kurar. İnsanların birbirlerini anlamasını ve yakınlaşmasını sağlar. Eleştiri yargılayan, suçlayan, beğenmeyen veya saldırgan bir biçimde yapıldığı zaman karşı tarafta olumsuz etki yaratır. Oysa, maksat üzüm yemektir, bağcıyı dövmek değil." Kaleminize ve yüreğinize sağlık ve mutluluklar diler, teşekkürlerimi sunarım.
    Selam ve dualarımla.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Teşekkür ederim Recep bey. Umarım ki verilen ve alınan tepkiler insan ilişkilerimizde her zaman bir köprü görevi görür. Saygı ve sevgilerimle.

      Sil
  9. Özellikle 4.maddeyi çok beğendim. Gerçekten de dediğiniz gibi bu durum gerçek niyeti ortaya çıkarıyor. Tabi keşke insanlar yapıcı eleştirilere de açık olsa ve bunu yanlış anlamasa. Böyle olunca hatayı düzeltmekten korkar hale geliyoruz. Empati de burada büyük rol oynuyor.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Empati yapabilen insanların bu konuya daha hassas ve yapıcı yaklaştıklarını düşünüyorum. Eleştiri aslında olumsuz bir kelime değil. Lakin genel kullanımı itibariyle bir olumsuzluk barındığı inancı içinde olunca insanlar eleştiri almaktan ve kendini geliştirmekten çekiniyor. Bir zaman sonra da hiçbir şekilde eleştiriyi kabul etmez hale geliyorlar.

      Sil

*Bloglar yorumla beslenir. Yorumlarınızı eksik etmeyin.
*Lütfen yalnızca yazı ile ilgili yorumlar yazın. Link bırakıp kaçmayın.
*Yazının konusu dışında sormak veya iletmek istediğiniz bir şey varsa İletişim formunu kullanın.
Sevgiler.

Fotoğrafım
Mam na imię Yasemin. Jestem z Turcji. Mieszkam w Stambule, a teraz w Krakowie. Mówię po turecku i angielsku znam też trochę po polsku. Z zawodu ksiegowa. Moje ulubione słowa oczywiście :) Interesuję się literaturą i sportem. Lubię kawę. Uwielbiam mój rower.